به بهانۀ وقوع زلزله در کرمانشاه

ایران کشوری لرزهخیز است و بر روی یکی از دو کمربند بزرگ زلزله جهان موسوم به «آلفا» قرار دارد و گاهاً زمین‌لرزههای بزرگی در آن بوقوع میپیوندد.
از سال ۱۳۴۰ تاکنون زمین‌لرزههای مختلف و در مواقعی ویران کننده مناطق مختلف کشور را با خسارات و تلفات سنگینی روبرو کرده است. آخرین آنها، زمین لرزۀ شامگاه یکشنبه ۲۱ آبان سال ۱۳۹۶ در استان کرمانشاه بود که در منطقه مرزی «ازگله» سر پل ذهاب با قدرت ۳/۷ در مقیاس ریشتر به وقوع پیوست.
قبل از آن زلزلۀ بم در سال ۱۳۸۲ اتفاق افتاد.

زمین‌لرزهای که در سال ۷۹ در دو استان زنجان و قزوین با قدرت ۲/۵ در مقیاس ریشتر به وقوع پیوست، مناطق طارم، خدابنده، ابهر، خرمدره و سلطانیه و همچنین بویین زهرا را لرزاند و خسارتها و تلفاتی به بار آورد. بیش از ۵۰۰ نفر بر اثر وقوع این زمین‌لرزه کشته شدند.
بزرگترین زمین‌لرزهای که در سالهای اخیر در ایران به وقوع پیوست مربوط به ۳۱ خرداد ۱۳۶۹ در استانهای گیلان و زنجان با قدرت ۳/۷ در مقیاس ریشتر بود. این زمین‌لرزه بیش از ۴۰ هزار کشته برجای گذاشت که خونبارترین زمین‌لرزه در ایران به حساب میآید. این زلزله در عرض چند ثانیه ۲۷ شهر و ۱۸۷۱ روستا را به مساحت حدود یک هزار و یک۱۰۰ کیلومتر مربع، ویران کرد. این در حالی است که دیگر کشورهای منطقه مانند، ترکیه، سوریه، ارمنستان و یا افغانستان نیز به دلیل قرار گرفتن در این خط زلزله با تعداد بیشماری از این قبیل زمین‌لرزهها رو‌به‌رو هستند.

حقیقت این است که سکوت در مقابل این پدیده طبیعی و ویژگیهای آن شاید روش ناپسندی باشد و حتی باید این پدیده را بهتر شناخت و راههای مواجهه و برخورد با آن را با مردم مطرح کرد. به این خاطر باید جدی بودن خطر زلزله را همیشه یادآور شد و با درسآموزی از نحوه رفتار و توفیقات مردم دیگر کشورها و شهر هائی که در آن جا زلزله صورت گرفته به راههای مقابله با این پدیده دست یافت.
با توجه به این که کشور ایران از نظر جغرافیایی در منطقهای زلزله‌خیز واقع شده، تا کنون زلزلههای زیادی را به خود دیده است که در طول زمانهای مختلف تلفات جانی و خسارات مادی بسیاری به بار آورده است.
زلزله علاوه بر اینکه از نظر تاریخی سابقه داشته از نظر برنامهریزی در آینده باید مورد توجه قرار گیرد و نباید در مورد آن غفلت و سهل‌انگاری شود. تا کنون سمینارها و نشستهای زیادی در این زمینه برگزار شده، اما شاید بیشترین آنها به امکان وقوع زلزله در شهر تهران پرداختهاند.

چقدر خوب میشد با برنامهریزیهای مناسب نسبت به مقاومسازی ساختمانها به روش کاملاً علمی اقدام میشد. سال گذشته بعد از فاجعۀ اتشسوزی ساختمان پلاسکو یکی از مسئولین ستاد بحران شهر تهران در مصاحبهای اظهار داشته بود ما نقشههای مناسبسازی و مقاومسازی ساختمانهای فرسوده را تهیه کردهایم و حتی راه کار عملیاتی کردن آن را نیز تعیین کردهایم ولی متأسفانه از آن استقبال نشده است.
شاید لازم باشد در کنار مطالعات و کارهایی که صورت میگیرد میزان آگاهی و فرهنگ مردم در مواجهه با این گونه مسائل نیز بالا برود. درست است که ما از نظر جغرافیایی در منطقهای زلزله‌خیز هستیم اما باید این را هم در نظر داشته باشیم که کشورهای دیگری نظیر ژاپن در طول سال با زمین‌لرزههای متعددی روبرو هستند و را هکار آن را همیافتهاند.
یکی از صاحب‌نظران در امور زلزله در همایشی که در مورد احتمال زلزله در شهر تهران برگزار شده بود میگفت: «ما جزء معدود شهرهائی هستیم که بر روی گسل واقع و ساخت و ساز فراوان بر روی گسل را داریم لیکن فاقد ضوابط مصوب ساخت و ساز بر روی گسل هستیم». بعضی از ساخت و سازها بر روی گسل، برخی در کنار گسل و بسیاری دور از گسلها انجام میگیرد. بدیهی است که ساخت و سازها باید بر طبق اصول صحیح علمی و مهندسی صورت گیرد تا کمترین آسیب را از این نوع داشته باشیم.

در بسیاری از شهرهای دنیا پدیدههای سیل و طوفان مطرح اما در کشور ما با وجود گسلهای بسیار پدیده زلزله محتملتر است. بسیاری از اتفاقاتی که پس از وقوع یک حادثه بزرگ به وجود میآید ناشی از استرس و اقداماتی است که افراد صدمه دیده انجام میدهند.
در زلزله آسیبهای اجتماعی بر مدیریت بحران تأثیر میگذارد. در بعضی مواقع آنقدر آسیبهای اجتماعی زیاد شده که اصل مدیریت بحران فلج میشود. قبول تجربه کشورهای موفق و ناموفق در این میان می‌تواند بسیار کارساز باشد. زلزله همانگونه که در کشور ما اتفاق میافتد در کشورهای دیگر نیز واقع شده است.
آیا به راستی کدام نهاد به جمعآوری تجربههای موفق و نا موفق این کشورها پرداخته تا برای تجربههای موفق برنامهریزی صورت گیرد؟ از زلزله بم چه تجربیاتی را برداشت کردیم؟ در زلزله بم که یک شهر بزرگ با کوچههای عریض و فاقد ساختمانهای بلند بود چه مستنداتی جمعآوری شده و اکنون این مستندات کجاست؟ آیا این تجربیات اصلاً وجود دارد و اگر هست دست چه کسی است؟ چگونه ما برای بزرگ شدن فرزندان آسیب دیده مدیریت کردیم؟! این است که مستندسازی برای انجام مطالعه و نه برای قاب کردن و در اطاق مدیران قرار دادن از اهمیت خاصی برخوردار است. پیامبر اکرم میفرمایند: « الصِحَت و الامان» دو نعمت مجهول است و ما تا زمانی که آنها را از دست ندادهایم به اهمیت آنها پی نمیبریم یکی سلامتی و دیگری امنیت!
فهرستی از زمان و میزان قربانیان زمین‌لرزههای به وقوع پیوسته در ایران در ذیل به طور خلاصه ارائه میشود.
– آوریل سال ۱۹۶۰ (فروردین / اردیبهشت ۱۳۳۹) ۴۵۰ تن در شهر لار، واقع در جنوب کشور کشته شدند.
– سپتامبر ۱۹۶۲ (شهریور / مه ۱۳۴۱) ۱۱ هزار تن کشته و ۲۰۰ روستا در غرب تهران ویران شد. ()
– اوت ۱۹۶۸ (مرداد / شهریور ۱۳۴۷) حدود ۱۰ هزار تن در استان خراسان جان سپردند.
– آوریل ۱۹۷۲‌(فروردین / اردیبهشت ۱۳۵۱) پنج هزار و ۴۴ تن در جنوب کشور کشته شدند.
– آوریل ۱۹۷۷ (فروردین / اردیبهشت ۱۳۵۶) حدود ۹۰۰ تن در منطقه اصفهان جان باختند.
– سپتامبر ۱۹۷۸ ((شهریور / مهر ۱۳۵۷) ۲۵ هزار تن در شرق ایران کشته شدند.
– نوامبر ۱۹۷۹ (آبان / آذر ۱۳۵۸) ۶۰۰ تن در شمال شرقی ایران جان سپردند.
– ژوئن ۱۹۸۱ (خرداد / تیر ۱۳۶۰)، یکهزار و ۲۸ تن در استان کرمان کشته شدند.
– ژوئیه ۱۹۸۱ (تیر/ مرداد ۱۳۶۰) یکهزار و ۳۰۰ تن در استان کرمان جان باختند.
– ۲۱ ژوئن ۱۹۹۰ (۳۱ خرداد ۱۳۶۹) حدود ۴۰ هزار تن در شهر رودبار در شمال کشور در اثر سنگینترین زمین‌لرزه کشته شدند.
– ۲۸ فوریه ۱۹۹۷ (۱۰ اسفند ۱۳۷۵) حدود یک هزار و ۱۰۰ تن در اردبیل کشته شدند. بزرگی آن زمین‌لرزه، ۵/۵ درجه در مقیاس ریشتر بود.
– ۱۰ مه ۱۹۹۷ (۲۰ اردیبهشت ۱۳۷۵) یکهزار و ۶۱۳ تن در بیرجند بر اثر زمین‌لرزه با بزرگی ۱/۷ درجه در مقیاس ریشتر، جان باختند.
به گفته کارشناسان امور شهری مقاومسازی ساختمانها و تقویت سازههای ساختمانی در امور شهرسازی و احداث بنا در شهرها و استفاده مناسب از تحقیقات در حوزه زمینشناسی و اقلیمی اساسی از جمله مؤلفههای بسیار مهمی است که در کاهش خسارت و تلفات زمین‌لرزههایی از این دست میتواند نقش مهمی داشته باشد.این واقعیت که ایران در کمربند زلزله جهانی قرار دارد و استفاده از تجربیات دیگر کشورهای زلزلهخیز و موفق در ساماندهی به امور شهری و مقاومسازی شهرها در مناطق زلزلهخیز بیش از گذشته احساس میشود.
کارشناسان فن معتقدند در صورتی که هزینههای گزاف امدادرسانی و جبران خسارتهای مادی و معنوی حوادث طبیعی نظیر سیل و زلزله در مسیر بازسازی و ایجاد تغییرات بنیادی در حوزه شهرسازی و تمهیداتی لازم برای پیشگیری از حوادث غیر مترقبه قرار گیرد، نتایج به مراتب بهتر از گذشته خواهد بود.
نقل آمار از سایت های خبری

دیدگاهتان را بنویسید